W zależności od konkretnego gatunku, określenie płci u dorosłych rybek jest łatwe do prawie niemożliwego. Znajomość dymorfizmu płciowego u ryb akwariowych jest ważna przy próbach hodowli i rozmnażania ryb, a także przy wyborze odpowiedniej obsady ryb do akwarium. Chociaż nie wszystkie ryby można łatwo zidentyfikować na podstawie płci, te wskazówki pomogą ci rozpoznać płeć wielu popularnych gatunków ryb akwariowych.
Ryby żyworodne
Wśród ryb, u których najłatwiej rozróżnić płeć są ryby żyworodne. Należą do nich m.in. gupiki, platki, molinezje, mieczyki, żyrardynki, drobniczki jednodniówki. Samce są zwykle mniejsze i bardziej kolorowe niż samice. Samczyki posiadają również zewnętrzny narząd płciowy, gonopodium, czyli przekształconą w rurkę płetwę odbytową (ostatnia na brzuszku ryby). U samiczek płetwa odbytowa ma zwykły wachlarzowaty kształt. Gonopodium jest używane do zapłodnienia jaj wewnątrz samicy, gdy samiec pływa obok niej. Zapłodnione wewnętrznie jaja wykluwają się w brzuchu samicy, a następnie rybka „rodzi” potomstwo.
Niektóre gatunki żyworódek mają zdolność zmiany płci w określonych warunkach. Dotyczy to na przykład samic mieczyków, nawet takich, które rodziły młode. Jeżeli w środowisku nie występują samce, najsilniejszej może wyrosnąć gonopodium i miecz na dolnej krawędzi płetwy ogonowej. Takie samce nadal będą większe i grubsze od samców „z urodzenia”.
Więcej o temacie zmiany płci u ryb dowiecie się z: tego artykułu na TVN Meteo .
Pielęgnice
Pielęgnice są tak zróżnicowaną grupą, że można napisać o nich wiele. Chociaż duża część z nich nie jest łatwych do rozróżnienia, istnieje kilka praktycznych zasad, które odnoszą się do wielu gatunków pielęgnic.
Samce są często szczuplejsze, ale mają większe ciała niż samice i są intensywniej ubarwione, zwłaszcza w okresie tarła. Płetwy grzbietowe i odbytowe samca są większe, bardziej spiczaste niż u samicy. U wielu gatunków samce mają na płetwie odbytowej plamki przypominające ziarna ikry, zwane atrapami jajowymi. U samiczek są one znacznie mniej widoczne lub nie ma ich wcale. Niektóre samce mają guz na głowie, określany jako garb (hełm) czołowy. Chociaż samice mogą również wytworzyć hełm podczas tarła, nigdy nie jest on tak wyraźny jak u samca. Zazwyczaj dominujący samiec ma większy garb czołowy niż inne samce.
Powyższe ogólne zasady dotyczą pielęgnic wielu gatunków, ale nie wszystkich. Jeśli zastanawiasz się nad ich hodowlą, przed znalezieniem pary hodowlanej odrób pracę domową z opisu i wymagań gatunku, który cię szczególnie interesuje.
Skalary
Niezwykle trudno jest określić płeć skalarów, zwłaszcza młodych osobników. Czasami w pełni dojrzałe samce posiadają skromny garb czołowy, tuż nad oczami. Samiczki natomiast mają zazwyczaj mniejsze niż samce wcięcie nad pyszczkiem. Nie licz jednak na to, że będzie tam w każdym przypadku. W sklepie na pewno ich nie odróżnisz.
Najlepszym sposobem na stworzenie pary hodowlanej skalarów jest zakup większej ilości (minimum 6 sztuk) i wspólne ich wychowywanie. Kiedy będą wystarczająco dojrzałe, połączą się w pary i powinieneś mieć co najmniej jedną parę rozpłodową z grupy. Jeżeli nie masz wystarczająco dużego akwarium dla grupy tych ryb (są terytorialne), po prostu sprzedaj lub oddaj do sklepu „nadprogramowe” sztuki.
Po czym poznać, że dobrała się para? Po prostu dwie ryby będą pływać razem, a nawet w okresie tarła przeganiać inne ryby z obranego terytorium. Gdy podejdą do tarła, będzie całkiem oczywiste, który z nich jest samcem, a który samicą. Wystarczy obserwować ryby i ocenić kształt brodawki płciowej (pokładełka). Pokładełko to przedłużenie nasieniowodu i jajowodu poza odbyt. Samiec ma krótkie, szpiczaste pokładełko, samica ma większe, grube i tępo zakończone. Samica używa go do składania jaj, a samiec do polewania mleczem (plemnikami) złożonej przez samicę ikry. Oboje rodzice na zmianę unoszą się nad jajami, wachlując je płetwami, aby je dotlenić i utrzymać w czystości.
Bojowniki
Bojowniki to gatunek ryb, u których dość łatwo jest określić ich płeć. Samce mają długie, okazałe płetwy i wspaniałe kolory, które głownie stanowią o atrakcyjności tych ryb. W sklepach zwykle sprzedawane są osobniki męskie. Samice nie są tak jaskrawo ubarwione i mają krótsze, grubsze płetwy, poziome linie na bokach i pokładełko (biała wypustka z otworu odbytowego). Jednak istnieją odmiany (np. Plakat), których samce również mają krótkie płetwy.
Nie zawsze łatwo jest znaleźć samice bojowników na sprzedaż w sklepach zoologicznych. Jeśli nie możesz ich znaleźć, zapytaj właściciela sklepu lub kierownika, czy może je zamówić dla ciebie. Samce bojowników muszą być trzymane oddzielnie od siebie i od samicy, dopóki nie będzie ona gotowa do rozmnażania. Samiec buduje gniazdo z pęcherzyków powietrza i śliny na powierzchni wody, a następnie zachęca samicę, aby złożyła pod nim ikrę. Owija swoje ciało wokół samicy, aby zapłodnić jaja podczas ich składania. Następnie zbiera opadające jajka do pyszczka i umieszcza w gnieździe z bąbelków. Po tarle samiec przepędza samicę i opiekuje się jajami oraz narybkiem. Samica musi zostać przeniesiona do innego akwarium, inaczej zostanie zaatakowana przez samca. W obronie gniazda i młodych samice może nawet ją zabić.
- Przeczytaj też: Wszystko, co powinieneś wiedzieć o bojownikach
Gurami
Gurami to kolejny gatunek ryb, których nie da się łatwo zidentyfikować. Samce i samice często mają podobny kolor i kształt. Istnieje jednak jedna dość uniwersalna różnica płci, widoczna u większości gatunków gurami. Płetwa grzbietowa samców jest dłuższa i ostro zakończona, podczas gdy samice mają ją krótszą, zaokrągloną.
Ponadto niektóre gatunki gurami wykazują różnice kolorystyczne między płciami. Samiec gurami mozaikowego ma głębokie czerwono-pomarańczowe zabarwienie na gardle i piersi. Samce gurami w nocnym świetle mają pomarańczowe do czerwonego zabarwienie płetw brzusznych. Podobnie jak bojowniki, większość gatunków gurami buduje gniazdo ze śliny i pęcherzyków powietrza, ale zarówno samiec, jak i samica są zaangażowani w opiekę nad ikrą i młodymi.
Ryby sumokształtne
Ogólnie rzecz biorąc, rozróżnienie płci ryb sumokształtnych jest niemal niemożliwe. Wiele gatunków sumów nie udało się rozmnożyć w niewoli.
Godnym uwagi wyjątkiem jest rodzaj Corydoras (kiryski), który często rozmnaża się w akwariach. W przypadku kirysków samica jest zwykle większa i masywniejsza niż samiec. Samiec natomiast ma wyraźnie dłuższą płetwę grzbietową. Samce będą ścigać ciężarną samicę (pełną jaj) wokół zbiornika. Gdy złoży ona jaja na płaskiej powierzchni, takiej jak liść rośliny, gładka skała, a nawet szyba akwarium, samce pływają nad nimi zapładniając je. Następnie jaja są porzucane.
Natomiast u ryb z rodzaju Ancistrus (popularne „glonojady”) odróżnienie dorosłego samca od samicy nie jest zbyt trudne. Samiec ma imponujące „poroże” na głowie, wypustki, które mogą nawet być rozgałęzione. Samica ma jedynie niewielkie „różki” lub nie posiada ich wcale.
Karpiowate (Cyprinidae)
Członkowie rodziny karpiowatych są raczej trudni do odróżnienia. Różnice zależą od konkretnego gatunku, ale generalnie samce są intensywniej ubarwione i szczuplejsze niż samice. Jednym ze sposobów uzyskania pary tarłowej jest zakup kilku ryb. U niektórych gatunków karpiowatych, w tym złotych rybek, u samców w okresie godowym pojawią się małe, białe guzki (wysypka tarłowa) na głowie i możliwie na kręgosłupie w pobliżu płetw piersiowych. Samce ścigają samicę, która składa jaja, a samce zapładniają je w trakcie. Rodzice nie opiekują się złożonymi jajami, często mogą je również zjadać.
Kąsaczowate (tetry, bystrzyki, neony i zwinniki)
U tych ryb występuje pewien dymorfizm płciowy, różny w zależności od gatunku. Samice są nieco większe i masywniejsze niż samce. Samce są nieraz intensywniej ubarwione. Mogą też mieć dłuższe płetwy niż samice. Są to ryby ławicowe, więc pary hodowlane można uzyskać po prostu kupując ich większą ilość. Generalnie w okresie tarła samce ścigają samice. Ikra jest zapładniana w momencie składania jej przez samicę na roślinach lub jest rozrzucana między skałami. Kąsaczowate nie opiekują się jajami, które mogą zostać zjedzone przez inne ryby.
