Każda osoba, która planowała dokupić do swojego akwarium dodatkową lampę wie, jak dużo pieniędzy mogą one kosztować. Zwykłe świetlówki straciły na popularności na rzecz rozwiązań stosujących diody LED. Jakie lampy są najlepsze dla ryb i roślin? Jaką barwę światła wybrać? O tym w dzisiejszym materiale.
W poprzednim artykule wyjaśniałem najważniejsze pojęcia związane z tematyką oświetlenia ogólnie. Jeżeli jeszcze go nie przeczytałeś, sugeruję zapoznanie się z nim przed dalszą częścią tej lektury. Pozwoli na lepsze zrozumienie niektórych określeń, które padną w tym materiale.
Jakie wybrać oświetlenie do akwarium? Co wziąć pod uwagę
Decydując się na konkretne rozwiązanie do swojego akwarium, musimy odpowiedzieć sobie na ważne pytanie – do czego jest nam ono potrzebne i co chcemy dzięki niemu osiągnąć? Inne rozwiązania będą stosowane do akwarium morskiego, inne do słodkowodnego. Ten podział jest znacznie większy i nie ogranicza się wyłącznie do stopnia zasolenia wody. Niektóre gatunki ryb nie lubią i nie tolerują zbyt intensywnego światła. Podobnie sprawa wygląda z roślinami – jedne czują się idealnie w dość mocnym oświetleniu, inne niekoniecznie (np. anubiasy). Zbyt mocne oświetlenie w akwarium wypełnionym wyłącznie wolno rosnącymi roślinami będzie powodowało wysyp glonów.
Kolejny element, który należy wziąć pod uwagę, to wielkość, głębokość akwarium oraz miejsce montażu lampy. Dlaczego jest to istotne? Świetlówki świecącą dookoła siebie, stąd w tym typie oświetlenia stosowane są odbłyśniki od strony pokrywy. Dzięki temu strumień światła odbijany jest w stronę tafli wody. Dzięki temu światło dociera dość równo do całego akwarium. Charakterystyka ledów sprawia, że jest to światło bardziej punktowe aniżeli świetlówka. Stosując 50-centrymetrowe oświetlenie w 100-centrymetrowym akwarium stworzymy dość dużo zacienionych miejsc, do których nie będzie docierało zbyt dużo światła. Będzie to widoczne gołym okiem.
Równie ważnym aspektem jest głębokość naszego zbiornika. Testowałem różne rozwiązania w kilku swoich akwariach. O ile jedna lampa sprawdziła się dobrze w dość płytkim akwarium (30 wysokości, 80 długości), tak to samo rozwiązanie nie sprawdziło się w dwa razy głębszym akwarium o tej samej długości. Po prostu strumień światła mocno rozpraszał się w wodzie i na dnie zbiornika było nawet 4-krotnie ciemniej.
Dlatego na zdjęciu powyżej możecie zobaczyć jeden z pomysłów, który zastosowałem do akwarium o długości 140 cm. Oświetlenie COB 12V równo oświetla całe akwarium, ale niedostatecznie mocno by móc posadzić trawnik. Dla symetrii dodałem z obu stron po module składającym się z sześciu 3-watowych diod powerLED (barwa 5500K). Aby uzyskać efekt spotlight skupiający światło bliżej dna – dodałem także duże soczewki 45 stopni. Całość włączana jest niezależnie dla pozostałego oświetlenia.
Najpopularniejsze rodzaje oświetlenia do akwarium
Kolejną rzeczą, którą należy przemyśleć jest sposób montażu. Aktualnie spotyka się 4 popularne rozwiązania. Pierwsze z nich to rurki ledowe tworzone na wzór świetlówek. Wkłada się je w dedykowane miejsca montażowe pokrywy akwarium. Ich plusem jest to, że nie zajmują zbyt wiele miejsca, można je obracać według potrzeb i nie potrzebują żadnego wymyślnego zasilania. Minusem jest to, że nie mogą być zbyt mocne (i jasne), bo wytwarzałyby zbyt wiele ciepła. Ze względu na wodoodporność takich rozwiązań, odprowadzanie ciepła też jest utrudnione. Można jest samemu wykonać w łatwy sposób. O tym jednak w dalszej części materiału.
Drugi typ to tuby ledowe, które są całkowicie wodoodporne. Montuje się je pod wodą za pomocą przyssawek. Plusem tego rozwiązania jest możliwość podświetlenia punktowego konkretnego miejsca w akwarium. Powierzchnia tafli wody nie rozprasza już światła, jak w przypadku tub mocowanych w pokrywie. Takie rozwiązanie zabiera jednak miejsce w akwarium, jest dość punktowe i mocniejsze diody mogą dodatkowo podgrzewać wodę w zbiorniku.
Trzeci rodzaj, z którym możecie się spotkać to specjalne konstrukcje wykonane na profilach aluminiowych, które nakłada się na krawędzie akwarium. Nogi wykonane są z tworzywa i bezpośrednio opierają się na akwarium lub metalu. W przypadku metalu mocowanie do szkła jest najczęściej akrylowe. Plusem tego rozwiązania jest fakt, że profil aluminiowy pełni rolę radiatora, dzięki czemu oświetlenie może mieć znacznie większą moc, a nadmiar ciepła będzie uciekał w powietrze.
W zależności od potrzeb, w takim profilu stosuje się dodatkowo dibond lub plabond, w którym samodzielnie nawierca się otwory (można zamówić z gotowymi otworami) oraz pleksę, która osłoni otwory przed kontaktem z wilgocią i chlapaniem wody z akwarium. Dzięki czemu, takie konstrukcje prezentują się dość ładnie na akwarium. Minusem tego rozwiązania jest sam fakt trzymania otwartego zbiornika.
Zdecydowana większość osób używa oświetlenia w sposób: włącz i wyłącz. Zapewne zauważyliście, że gdy gaśnie światło, a w pokoju jest ciemno – ryby natychmiast płyną w stronę tafli wody? No właśnie. Zanim nie zabezpieczyłem dodatkowo akwarium, niemal codziennie rano znajdowałem wysuszone ryby i krewetki na podłodze.
Kolejny rodzaj oświetlenia, który chciałbym wymienić w tym materiale to lampy podwieszane. To bardzo podobne rozwiązanie do tego, o którym wspomniałem w poprzednim akapicie. Różnią się przede wszystkim sposobem montażu. W tym podwiesza się je do statywu lub sufitu. Jest to o tyle dobre rozwiązanie, że nie musimy zdejmować lampy przy sprzątaniu akwarium. Minusem jest konieczność skupiania wiązki światła by padła i penetrowała taflę wody, a nie całe nasze mieszkanie.
Spotkałem się także ze stosowaniem zwykłych żarówek halogenowych w zamkniętych akwariach, ale nie polecam tego rozwiązania. Halogeny grzeją się dość mocno i zużywają sporo energii.
Barwa światła LED do akwarium. Jaki kolor światła jest najlepszy dla roślin, jaki dla ryb?
Wyjaśniając Wam ten temat warto od razu nadmienić, że nie chodzi tutaj o kolor światła, co o jego spektrum. Pojęcie spektrum wyjaśniałem w innym materiale. W dużym skrócie, wskazano dwa pasma światła, które wpływają najlepiej na wzrost roślin i ich kwitnienie. Chodzi dokładnie o pasmo w zakresie 440-460 nm, oraz 660-680 nm. Tak się składa, że za pierwsze pasmo odpowiada kolor niebieski, a za drugi: czerwony. Nakładając na siebie obie barwy, uzyskamy kolor różowy, który możecie znać z różnych lamp do hodowli siewek. Jednak nie chcemy by nasze akwarium świeciło się na kolor różowy, prawda? No właśnie. Z racji tego, że kolorowe światło ma mniejszą jasność niż biel, popularnym rozwiązaniem jest stosowanie diod na przemian. Ja stosuję 80% zimnej bieli oraz 20% czerwieni w paśmie red i deep red. Dlaczego nie używam niebieskich diod? Czy jak zastosuję wyłącznie jedną barwę światła, to rośliny nie będą rosły? Otóż, oczywiście, że będą rosły.
Białe światło też ma swoje barwy. Może być to ciepła biel (3200K), neutralna biel (5000K) oraz zimna biel (6000K<). W powerLED znajdziecie również znacznie większe rozpiętości kolorów (w Kelwinach). Co ciekawe, białe światło składa się z dość szerokiego spektrum.
Bardzo często sprzedawcy diod powerLED prezentują to pasmo przy konkretnych kolorach diod. Im zimniejsza biel, tym w emitowanym świetle jest więcej spektrum charakterystycznego dla koloru niebieskiego, a im cieplejsza – tym skala przesuwa się w stronę czerwieni.
Spektrum, za które odpowiada kolor niebieski wspiera fotosyntezę u roślin. Wpływa na wzrost rośliny i jej gęstość. Spektrum czerwonego światła pomaga w kwitnieniu, owocowaniu i wzmacnia roślinę przyspieszając fotosyntezę. Oznacza to, że zdecydowana większość roślin obejdzie się bez koloru czerwonego w lampie, ale także… bez niebieskiego również. Pasmo koloru niebieskiego w zupełności pokrywa dioda świecąca w zimnej bieli. Stosowanie niebieskich i czerwonych diod może być świetnych uzupełnieniem wzrostu, ale nie jest konieczne.
Dlaczego więc tak często stosuje się lampy biało-niebieskie? Przede wszystkim to czysty marketing. Takie lampy sprzedawane są drożej jako dedykowane dla roślin. Najpopularniejszym zastosowaniem koloru niebieskiego są dwie sytuacje. Pierwsza z nich to podkreślenie koloru ryb (w tym zakazanych w handlu FLUO). Druga sytuacja do konstrukcja dedykowanego pasma, które zaświeca się po wyłączeniu dziennego oświetlenia. Tzw. oświetlenie księżycowe padając na taflę wody sprawia, że możemy obserwować życie w zbiorniku również w nocy, oraz zapobiega nieplanowanym spacerom i wyskokom w otwartych zbiornikach.
Rodzaje diod LED do budowy lampy do akwarium – najlepsze rozwiązania
Do tej pory zbudowałem blisko 30 różnych lamp. W ten sposób próbowałem rozwiązać kilka problemów i znaleźć najlepsze rozwiązanie za najlepsze pieniądze. Warto wspomnieć, że każdy rodzaj diody led wymaga stosowania określonego rodzaju chłodzenia. W niektórych przypadkach wystarczy sam aluminiowy płaskownik, w innych profil aluminiowy, a jeszcze inne wymagać będą zastosowania grubszego radiatora, a nawet wentylatora. Dobrym rozwiązaniem jest użycie kleju termoprzewodzącego przy mocniejszych konstrukcjach. Im lepiej diody będą chłodzone, tym ich żywotność się znacznie wydłuży. Konstruując lampę musimy zapewnić temperaturę pracy niższą od 60 stopni.
Budując własną lampę LED do akwarium możecie wykorzystać 3 rodzaje diod:
Diody SMD do akwarium
Łatwo dostępne do kupienia w Polsce. Jest ich wiele rodzajów i w zdecydowanej większości przypadków są sprzedawane w rolkach na metry i wyposażone w taśmę dwustronną. Mocniejsze paski ledowe są spotykane głównie w grubszych aluminiowych profilach. Czym się od siebie różnią? To temat na oddzielny artykuł. Najprościej mówiąc – różnią się od siebie wielkością zastosowanych diod, a te z kolei mają różną moc i jasność. W naszym przypadku ważnym czynnikiem jest jasność i moc. Zbyt mocne ledy będą generowały dużą ilość ciepła. Często wykorzystuje się diody 5630, jako jedne z najmocniejszych diod SMD dostępnych na rynku. Nowszą i mocniejszą konstrukcją są diody 5730, ale są droższe, trudniej dostępne i dość mocno się grzeją. Wykonałem także dwie lampy z użyciem równolegle idących pasków SMD2835. Te diody są znacznie słabsze niż wspomniane wcześniej serii 5xxx, ale dzięki temu mogło się ich znaleźć więcej bliżej siebie i mogłem zastosować dwa równoległe paski w dość wąskim profilu. Dało to około (30W i ~3000 lumenów na każdy metr).
Zdecydowana większość pasków z diodami SMD działa pod zasilaniem 12V. Te zasilacze są znacznie tańsze niż driveryLED stosowane w rozwiązaniu powerLED.
Diody COB do akwarium
Diody COB wykorzystują nieco inną technologię niż SMD, co pozwala na znacznie zagęszczenie liczby diod w takim module. To daje z kolei bardzo dużą liczbę światła w stosunku do powierzchni modułu i zużywa mniej energii w porównaniu do innych technologii. Minusem tego rozwiązania jest dostępność.
W Polsce nie ma ich aż tak wiele w sprzedaży, w porównaniu np. z Chinami. Niektóre moduły bywają też dość drogie (np. wielobarwne, UVC itp., czy dedykowane – z sekcjami w różnych barwach)
Najczęściej zasilane są napięciem 12 lub 24V. Testowałem także rozwiązania pod 230V w mocniejszych modułach 50-100W sztuka, ale te wymagają już znacznie lepszego chłodzenia.
Diody powerLED
Diody powerLED wykorzystywane są dość często przy budowie oświetlenia do akwarium. Dostępne są różne odmiany barwne oraz moce świetlne. Najpopularniejsze konstrukcje składają się z kilkudziesięciu diod 1W lub 3W (dostępne są również 5W, 10W i wyżej, ale pojedyncze mocniejsze diody są już dość drogie). Można kupić też znane z latarek diody Cree. Są nieco droższe, ale osiągają podobne parametry i cechuje je nieco wyższa żywotność.
W tym przypadku warto nadmienić, że jednowatowe diody dają znacznie mniej światła, ale wydzielają przy tym niedużą ilość ciepła. Dzięki czemu można zastosować ich więcej i bliżej siebie, co wpłynie na bardziej równomierne oświetlenie zbiornika. Daje to także dobrą możliwość by mieszać ze sobą barwy światła.
Z minusów należy wspomnieć o konieczności stosowania specjalnych zasilaczy – driverów led. Czasami ich dobór może być problematyczny ze względu na sposób montażu diod powerLED (najczęściej szeregowy). Można również zastosować zasilacze stałoprądowe. W tym przypadku najlepiej sprawdziło mi się wykorzystanie zasilacza 24V i stworzenie kilku szeregów składających się z 7 diod (6x 3W czysta biel i 1x 3W red). Cały układ szeregowo wykorzystuje właśnie 24V, ale dodatkowo ograniczyłem napięcie modułem step-down do 23.5V.
Te diody też nie penetrują tak dobrze tafli wody, więc dobrym wyborem jest zastosowanie do nich soczewek skupiających światło.
Te dostępne są różnego rodzaju z różną zdolnością skupiania – od 15 stopni do 150 stopni. Warto zwrócić uwagę, że promień światła dodatkowo załamuje się po wejściu w taflę wody.
Jakie oświetlenie wybrać do swojego akwarium? – podsumowanie
Jeżeli masz duży budżet – możesz kupić jedno z gotowych rozwiązań dostępnych na rynku. Po prostu zamocujesz lampę i gotowe. Jeżeli jednak masz w sobie smykałkę „zrób to sam”, możesz zamówić poszczególne elementy i złożyć własne oświetlenie. Szybko okaże się, że jego koszt jest znacznie mniejszy, a będziesz mógł również dopasować oświetlenie do własnych potrzeb. Jakie są to koszty? Przyjmijmy dwa warianty dla najpopularniejszych zbiorników. Uwaga, większość elementów dostępna jest od długości 0.5m lub 1m i należy je dostosować (przyciąć). Ceny podane niżej uwzględniają średnie oferty z Allegro z grudnia 2021.
Lampa w rurce na diodach SMD
Do krewetkarium 30L
Płaskownik 30 cm: 2.3 zł (15x3mm)
Rurka FI 35 cm: 7 zł (20 zł z metra)
Zatyczka rurki FI: 2 zł (2x 1 zł)
Zasilacz wtykowy 12V: 10 zł
Taśma LED 2835 o dużej gęstości: 5.1 zł (17 zł metr)
Uchwyty rurki fi 20: 2 zł (2x 1 zł)
Orientacyjny koszt: 28.5 zł
Orientacyjna jasność: 900 lumenów
Orientacyjna moc: 9W
Do akwarium 112L do pokrywy
Płaskownik 70 cm: 5 zł
Rurka FI 75 cm: 16 zł (20 zł z metra)
Zatyczka rurki FI: 2 zł (2x 1 zł)
Zasilacz wtykowy 12V: 14 zł
Taśma LED 2835 o dużej gęstości: 5.1 zł (17 zł metr)
Orientacyjny koszt: 42.1 zł
Orientacyjna jasność: 2400 lumenów
Orientacyjna moc: 24 W
Profil aluminiowy z COB
Do krewetkarium 30L
Profil aluminiowy 30x16cm : 14 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 22 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 7.5 zł
lub
Profil aluminiowy 30x10cm: 10.5 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 7.5 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 14 zł
Klej termoprzewodzący: 8 zł za tubkę na kilkanaście projektów
Zasilacz wtykowy 12V: 10 zł
Moduł LED COB 94x50mm: 13 zł
Orientacyjny koszt: 75 zł lub 53 zł
Orientacyjna jasność: 1600 lumenów
Orientacyjna moc: 15W
Na akwarium 112L bez pokrywy
Profil aluminiowy 80x16cm : 35,6 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 22 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 20 zł
Klej termoprzewodzący: 8 zł za tubkę na kilkanaście projektów
Zasilacz wtykowy 12V: 18 zł
Moduł LED COB 120x36mm: 8 zł x3 moduły = 24 zł
Orientacyjny koszt: 128 zł
Orientacyjna jasność: 3900 lumenów
Orientacyjna moc: 36W
Profil aluminiowy z powerLED
Do krewetkarium 30L
Profil aluminiowy 30x16cm : 14 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 22 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 7.5 zł
Klej termoprzewodzący: 8 zł za tubkę na kilkanaście projektów
DriverLED:
18 zł dla diod 1W,
lub 28 zł dla diod 3W
Dibon frezowany (by było ładniej): 7 zł
Ledy PowerLED (z podstawkami):
10x 3W: ~32 zł
lub 18x 1W: ~34 zł
Orientacyjny koszt: 110 zł (dla układu 18x1W) lub 120 zł (dla układu 10x3W)
Orientacyjna jasność: 1900 lumenów lub 2500 lumenów
Orientacyjna moc: 18W lub 30W
Na akwarium 112L bez pokrywy
Profil aluminiowy 80x16cm : 35,6 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 22 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 20 zł
Klej termoprzewodzący: 8 zł za tubkę na kilkanaście projektów
Dibon frezowany (by było ładniej): 39 zł
Soczewki led: 22 zł za 100 szt. z chin. W Polsce nie opłaca się ich kupować (1 szt = 1 zł)
DriverLED:
80 zł dla diod 1W,
lub 120 zł dla diod 3W
Ledy PowerLED (z podstawkami):
30x 3W: ~90 zł
lub 65x 1W: ~122.80 zł
Uwaga, w przypadku dużej ilości powerLED, bardziej opłaca zamówić się paczkę z Chin. Koszt 100 szt. 3W koloru biały-zimny, to około 40 zł.
Orientacyjny koszt: 348 zł (wariant 1W), 360 zł (wariant 3W)
Orientacyjna jasność: 7500 lumenów dla obu wariantów
Orientacyjna moc: 65W lub 90W
Warto jeszcze podliczyć jeden bonusowy wariant:
Profil aluminiowy z LED SMD + COB
Na akwarium 112L bez pokrywy
Profil aluminiowy 80x16cm : 35,6 zł
Nóżki nakładane na obudowę: 22 zł
Pleksa zabezpieczająca przed wodą: 20 zł
Pasek LED 5630: 21 zł (5x 70 cm)
Zasilacz 12V 100W: 28 zł
Orientacyjny koszt: 126 zł
Orientacyjna jasność: ~6000 lumenów
Orientacyjna moc: 70 W
